1932 yılında Lefkoşa’da doğdu. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden 1956 yılında mezun oldu. 1957 yılında psikiyatri uzmanlığı ve psikanaliz eğitimi almak ve staj yapmak üzere Amerika Birleşik Devletleri’ne göç etti. 1963 yılında Virginia Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde Öğretim Üyesi oldu ve 2002 yılında emekli olana değin bu üniversitede çalıştı. Volkan, 18 yıl boyunca Virginia Üniversitesi Blue Ridge Hastanesi’nde başhekim olarak görev yaptı. 1987 yılında Zihin ve İnsan Etkileşimi Araştırmaları Merkezi’ni (The Center for the Study of Mind and Human Interaction) (CSMHI) kurdu. Merkezde psikiyatristler, psikanalistler ve psikologların yanı sıra, siyaset bilimciler, tarihçiler, eski diplomatlar ve farklı branşlardan araştırmacılardan oluşuyordu. Prof. Volkan bu merkez aracılığıyla Sovyetler Birliği, Baltık Cumhuriyetleri, Arnavutluk, Kuveyt, Eski Yugoslavya, Gürcistan, Güney Osetya, Türkiye, Yunanistan ve ABD gibi pek çok ülkede çatışma altındaki toplumları inceledi.

Eski ABD Başkanı Jimmy Carter’ın başkanlığında kurulan Carter Merkezi’nin Uluslararası Müzakere Ağı’nda (INN) üye olarak görev yaptı ve uluslararası sorunların çözümü için çalıştı. Yaptığı çalışmalardan ötürü Nobel Barış Ödülü’ne aday gösterildi. Vamık Volkan’a 2015 yılında Mary Sigourney Psikanaliz Ödülü’nü getiren ise “ciddi kişilik bozukluklarının anlaşılmasında ilkel nesne teorisini klinik buluşlara eklemesi ve milletler veya kültürler arası çatışmaları anlamak için psikanalitik düşünceyi kullandığı” çalışmaları oldu.